Çin’in Wuhan kentinde resmi açıklamalara göre Aralık 2019’da ortaya çıkan ama üniversite araştırmaları ışığında geçmişi 2019’un Eylül ayına kadar uzanan Yeni tip Koronavirüs (Covid-19), son yüz yıldaki en büyük pandemi olarak dünyayı sarsmaya devam ediyor. Sosyal ve ekonomik hayatın çok derinden yara aldığı dünyada, bu salgından en fazla etkilenen iş kollarının başında ise yayıncılık sektörü geliyor. Türkiye Yayıncılar Birliği’nin yayınladığı son rapora göre Covid-19 döneminde kitap satışı yüzde 63 oranında düştü. Rapora göre, yayıncılar bu duruma üç ay dayanabilecek durumda. Sonrasında ne olacağı belirsiz.
Ödenmesi Gereken Pek Çok Kalem Var
Yılbaşında 5,90 TL olan dolar kuru, nisan ayında 6,99 seviyesine ulaştı. Başta kâğıt olmak üzere bütün girdileri ithal olan yayıncılık sektörü, hem Covid-19 salgını hem de döviz kurunda yaşanan artış karşısında yükselen maliyet sorunlarıyla baş etmek zorunda. Yayıncıların pek çoğu bulundukları yerde kiracı oldukları için başta bina giderleri olmak üzere, editör ve çalışan maaşları, geçici vergiler, SGK ödemeleri, baskı ve kâğıt giderleri , kiralar ya da ulaşım gibi pek çok kalemin üstesinden gelmeye çalışıyor. İnternet üzerinden yapılan satışlar ve uygulanan kimi kampanyalarla depolardaki kitaplar okurlarla buluşturuluyor. Yine de yayıncılık sektörü için başta Kültür ve Turizm Bakanlığı olmak üzere hükümetten açıklanan doyurucu bir yardım ya da iyileştirme paketinin açıklanmaması, bütünüyle bir kültür dünyası oluşturan sektörün önünü görmesini zorlaştırıyor.
Çocuk Kitapları ve Nitelikli Edebiyat
Oggito bu dönemde Türkiye’nin önde gelen yayıncılarına Covid-19 pandemisinin sektöre yaptığı etkisinö sordu. Kafka Kitap, Doğan Kitap, Alfa Yayın Grubu, Can Yayınları ve Yapı Kredi Yayınları’ndan aldığımız yanıtlara göre, evde kal döneminde çocuklara yönelik kitapların satışında artış yaşandı. Yine popüler kitaplara olan ilgi sürerken okur karantina günlerinde çeviri edebiyat eserlerini de satın aldı. Öte yandan yayımlanması planlanan birçok eserin basılması ertelenirken, birçok yayınevinin 2022’ye kadar dolu olan yayın planında sarkma ya da iptaller yaşanması da gündeme geldi. Yayıncılara göre bu durum (haberin yazarı gibi) en çok yeni yazar adaylarını ve az satan kitapları etkileyecek. Yayıncılar varlıklarını sürdürmek için çok satan kitaplara ya da popüler eserlere daha çok yönelecek.
E-kitap’a Ağırlık Verdik
Can Yayınları’ndan Oggito’ya yapılan açıklamada ise Nisan ve Mayıs ayında yeni kitap basılmayacağı belirtildi. Buna karşılık e-kitap’a yöneldikleri bilgisi verilen Can Yayınları’ndan, şu açıklama yapıldı: “Bir de Trendeki Yabancı uygulamamızı 1 ay boyunca ücretsiz erişime açtık ve Türk ve dünya klasikleri kitaplarımızdan bazı eserlerin tamamını Trendeki Yabancı üzerinden yine ücretsiz olarak okurlarımıza sunmaya başladık.”
Trendeki Yabancı’ya Büyük İlgi
Satış grafiğinde şu an için Can Yayınları’nın eserleri arasında öne çıkan bir yapıtın olmadığı ifade edilen açıklamada, “Trendeki Yabancı'nın indirme oranı bu süreçte yüzde 400 arttı. Can Klasik ve Can Çağdaş dizisinden ücretsiz erişime açtığımız kitaplar okurlar tarafından çok iyi karşılandı ve spesifik olarak biri öne çıkmasa da hepsine yoğun bir ilgi var” ifadelerine yer verildi.
Şimdilik Basım Durdu
Covid-19 süreci ile beraber yayınevlerinin de evlerden çalışma düzenine geçtiğini anlatan Doğan Kitap Yayın Direktörü Cem Erciyes ise, depolardaki yayınların satıldığını ifade etti. Yayıncıların kitap basmayı durdurduğunun altını çizen Erciyes, şunları söyledi: “Koronavirüs’ün yaygınlaşmasıyla birlikte hemen hemen bütün yayınevleri evden çalışmayı benimsedi. Zaten çok geçmeden AVM’lere kimse gitmez oldu, sonra önce D&R mağazaları, sonra neredeyse bütün ticari hayat durunca bu kez yayıncılar kitap basmayı bıraktı. Şimdi herkes internet üstünden azami kitap satabilmek için uğraşıyor. Depolar ya nöbetçi elemanlarla ya da birkaç günde bir açılarak yürüyor.”
Ayakta Kalmak Çok Zor
Kafka Kitap Yayın Yönetmeni Enis Köksaldı, geçmişte de altı ayda bir güncellenen şartlarla yayıncılık yapmanın oldukça zor olmasına karşın şimdi bilinmez bir durumun meydana geldiğini belirterek, Covid-19 pandemisinde sadece ayakta kalmaya çalıştıklarını anlattı. Okurun nitelikli edebiyata yöneldiğini anlatan Köksaldı, şunları söyledi:
“Covid-19 döneminde Kafka Kitap olarak yeni kitap yayımlamadık. Yine de yakın zamanda yayınladığımız kitaplar okurlarımızla buluşmaya devam etti. Bu süreçte Bernard Malamud'un her zaman ilgi gören Tamirci romanı ile Cahide Birgül'ün Gölgeler Çekildiğinde ve Geceye Uyananlar romanları ve yazarımız Sadık Usta'nın 5 ciltlik Dünyayı Değiştiren Düşünürler dizisinin tüm kitapları en çok satan kitaplarımız oldu.”
Tuhaf Bir Süreç
Döviz kurundaki oynaklık nedeniyle maliyet hesaplarının zorlaştığını anlatan Köksaldı, şu açıklamada bulundu: “Siyasetin bu denli olaylı, döviz kurunun bu denli oynak olduğu bir ülkede, neredeyse tüm girdileri döviz kurundan hesaplanan bir sektörde ayakta kalmak gerçekten zor. Oyunun kurallarının, maliyetlerin, gelecek tahminlerinin neredeyse altı ayda bir değiştiği bir işkolu haline geldi yayıncılık. Satışların hayli düştüğü bu durgun dönemi atlatacak imkânı olmayanlar herhalde ya küçülmeye gidecek ya da batacak. Tabii bu sorunun cevabı, biraz da içinde bulunduğumuz durumun ne kadar süreceğine bağlı... Umarım bir an önce bu tuhaf süreci ardımızda bırakır ve yayınlamak için gün saydığımız kitaplarımızı nihayet yayınlayabiliriz.”
Kişisel Gelişime İlgi Azaldı
Eskiden beri satma eğiliminde olan kitapların Covid-19 sürecinde de okurdan ilgi görmeyi sürdürdüğünü anlatan Erciyes, “Satış denkleminde önemli bir değişiklik olmadı. Ama eve kapanan insanların vakit geçirebilmek için edebiyata biraz daha ağırlık verdiklerini söyleyebilirim. En çok sevilen romancılar şu günlerin gözdesi. Çeviri ya da yerli romanlar ilgi görüyor… Genel olarak denklem değişmediyse de kişisel gelişim gibi türlere ilgi şu dönemde azaldı diyebilirim,” dedi
Kitabın Yüzde 85’i Kitapçıda Satılıyor
Şu anda kitapların sadece internet siteleri aracılığıyla satılabildiğinin altını çizen Cem Erciyes, şunları dile getirdi:
“Onların da talebi karşılamakta yetersiz kalmaları iyi olmadı. Türkiye’de okur kitapların peşini bırakmadı. Ama biz yayıncısı, dağıtımcısı, satışçısı onlara ayak uydurabildik mi, emin değilim. Evet, kitapçıların neredeyse hepsi kapalı ama internet sitelerinin artan talep karşısında bazı kitapları satışa kapatarak, hatta bazen siteyi tümden kapatarak yavaş davranmaları ne yazık ki okurun kitaba ulaşmasını güçleştiriyor ve tabii ki pek çok kişinin yeni kitap almaktan vaz geçmesine neden oluyor. İnternet satışlarındaki büyük artışın kalıcı olabilmesi için bu zor zamanda onların da okurla daha iyi bir ilişki kurabilmeleri gerekirdi. Türkiye’de kitabın yüzde 85’i kitapçılarda satıldığı için internetteki artış yüzde yüz bile olsa altı ay öncesinin hâlâ çok çok altındayız demektir. Bu nedenle yayıncıların işi kolay değil. Bu nedenle herkes kitap basmayı bırakıp beklemeye başladı.”
Yeni Yazarlar Zarar Görecek
Döviz kurundaki artışın yayıncılığı etkileyeceğini de anlatan Erciyes, “Düşünün ki pek çok yazılmış, planlaması yapılmış, hatta baskıya hazır hale getirilmiş kitap bekliyor,” dedi. “Süre uzadıkça okuyamadığımız romanların, öykülerin, incelemelerin ve her türde kitabın sayısı binleri bulacak. Bu kitapların hepsi birden yayınlanamayacağı için yayın dünyamız altı aylık performansını tamamen kaybedecek, bu telafisi mümkün olan bir süre değil. Bunun mali etkileri de olacaktır mutlaka. Özellikle küçük yayıncılar için daha zor olur. Ya da agresif yatırımlar yapmış, büyük telifler, transfer paraları ödemiş yayıncılar da zorluk çekecekler. Tabii sonunda kitap basmaya başlandığında yayıncı da kitapçı da ‘çok satan’a odaklanacak. Bu işten yeni ve genç yazarlar, az satan iyi kitaplar da zarar görecek.”
Boyama Kitapları Revaçta
Alfa Yayın Grubu’dan Oggito’ya yapılan değerlendirmeye göre ise, Covid-19 sürecinde en çok satan kitaplar, çocukların boyama yapabildikleri eserler oldu. Kitap basımını durdurduğunu açıklayan Alfa Yayın Grubu, üretime ara verilmesi nedeniyle dövizde yaşanan artışın etkilerinin henüz hissedilmediğinin altı çizildi. Öte yandan stoktaki ürünlerin satması nedeniyle de maliyetteki artışın okura yansıtılmadığı belirtilen açıklamada, “Üretim başladığı zaman maliyetteki artış noktasında okurun üstlenmesi gereken durum meydana gelecek” dendi.
Sabahattin Ali, Harry Potter
Yapı Kredi Yayınları Satış ve Pazarlama Müdürü Özgür Akın, evde kal dönemi öncesinde çok satan kitapların, bu dönemde de çok satmayı sürdürdüğü bilgisini verdi. Akın, “Sabahattin Ali kitapları, Aşkımız Eski Bir Roman, Çavdar Tarlasında Çocuklar, Harry Potter kitapları gibi, sadece Harry Potter boyama kitaplarının satışlarının bir miktar daha arttığını söyleyebiliriz” dedi.
Kitap Çeşiti Azalacak
Döviz kurundaki yükselişin 2018’den beri sürdüğünün altını çizen Akın, maliyetlerin sektörü olumsuz etkilediğini belirtti. Akın, şu ifadeleri kullandı: “Pandemi dönemindeki kur artışları da bunun üzerine eklendi. Sonuçta yine yayıncılar kitap fiyatlarını artırmak durumunda kalacak. Bu da ister istemez okuru yeni kitap alırken zorlayacak, satışlar düşecek. Yayıncılar yeni kitap telifleri satın alırken, tekrar baskı yaparken daha da çok zorlanacak. Bazılarından vazgeçmek durumunda kalacaklar. Sektörün her yıl ürettiği yeni başlık sayısında azalma olacak, okura sunulan kitap çeşidi azalacak. Şu an görünen etkiler bunlar, bir de kur artışlarının kitap satış noktalarına, kira ve benzeri maliyetler nedeniyle yapacağı olumsuz etkileri düşünmek gerekecek.”
oggito
İhbar Hattı
