NASA’nın Yeni Ufuklar (New Horizons) uzay aracının kaydettiği Plüton görüntüleri, bir sürpriz ortaya çıkardı.
Cüce gezegende buz volkanlarının yakın zamanda patlamasıyla oluştuğu düşünülen engebeli bir arazi tespit edildi.
ABD’deki Güneybatı Araştırma Enstitüsü'nden kıdemli araştırmacı Kelsi Singer, "Güneş sisteminde gördüğümüz hiçbir şeye benzemeyen, devasa buzlu volkanlardan oluşan bir alan keşfettik" diye konuştu.
Araştırma ekibinin elde ettiği bulgular, hakemli bilimsel dergi Nature Communications’ta yayımlandı.
Yeni Ufuklar, Temmuz 2015'te cüce gezegenin yakınından geçmişti. O geçişte toplanan veriler, hala inceleniyor ve bir dizi keşfe önayak oluyor.
Ortalama sıcaklığı eksi 232 santigrat derece olan buzlu gök cismi; dağlara, vadilere, buzullara, ovalara ve kraterlere ev sahipliği yapıyor.
Şimdiyse analizler, Plüton'un bu ilginç yer şekillerine bir yenisini ekliyor. Yeni keşfedilen ve su buzundan meydana gelen bölge, volkanik kubbelerle dolu ve büyük ölçüde engebeli.
Volkanik kubbelerin en büyüklerinden ikisi, Wright Mons ve Piccard Mons adlarıyla biliniyor.
Wright Mons’un uzunluğu 4 ila 5 kilometreyken, genişliği de 150 kilometreyi buluyor. 7 kilometre yüksekliğindeki Piccard Mons’un genişliğiyse 225 kilometre.
Ekip, bölgenin muhtemelen bir veya iki milyar yıl önce oluştuğunu ve bazı bölgelerin 200 milyon yıldan daha genç olduğunu düşünüyor.
Bu ilk başta çok uzun bir süre gibi gelse de bu da jeolojik açıdan az bir süreye işaret ediyor ve Plüton’a dair önceki tahminlere meydan okuyor.
Zira, bilim insanları, Plüton’un volkanizmayı tetiklemek için gereken iç ısıdan yoksun olduğuna inanıyordu.
Singer’a göreyse bulgular, buz volkanlarının nispeten yakın zamanda aktif olduğunu ve Plüton'un iç kısmının beklenenden daha fazla artık ısıya sahip olduğunu gösteriyor.
Bilim insanı, konuyla ilgili şu ifadeleri kullanıyor:
"Plüton'un düşündüğümüzden daha fazla iç ısıya sahip olduğu anlamına geliyor Bu da gezegen cisimlerinin nasıl çalıştığını tam olarak anlamamışız demektir.
Buz volkanları, bazı yönlerden Dünya'daki volkanlara benziyor. Plüton'un yüzeyi büyük ölçüde buzdan oluştuğu ve yüzeydeki sıcaklıklar suyun donma noktasının çok altında olduğu için, volkanlardan taşan sıvı suyun gezegenimizdeki magmaya benzeyeceği düşünülüyor.
Zira bu sıvının, volkandaki bir patlamanın ardından yüzeye çıkması, donarak katılaşması gerekiyor.
Singer, "Muhtemelen tamamen sıvı gelmiyor; biraz sıvı ve biraz buzlu bir şey gibi, akışkan bir katı gibi düşünülebilir" diyor:
Plüton yeniden gezegen olarak sınıflandırılabilir mi?
Yeni Ufuklar, Plüton’un bu bölgesini incelerken, buz bolkanı aktivitesine tanık olmadı. Ancak bölgeyi yalnızca bir gün gözlemleyebildi. Araştırma ekibine göre buz volkanlarının hala aktif olması mümkün.
Singer, "Dünya üzerindeki gibi bir süre uykuda kalıp, sonra tekrar aktifleşiyor olabilirler" ifadelerini kullandı.
Yeni araştırma, Plüton’un yeniden gezegen ilan edilmesini talep eden bilim insanlarını cesaretlendirebilir.
Uluslararası Astronomi Birliği'nin (IAU) 2006'da son halini verdiği ve üzerinde uzlaştığı gezegen tanımına göre bir gök cisminin gezegen kriterini karşılaması için üç koşul mevcut: Bir yıldızın etrafında dönme, küresel şekle sahip olmak için yeterli kütleyi barındırma ve yörüngesindeki kütle çekim kuvveti en yüksek cisim olma.
Plüton Güneş'in etrafında dönüyor ve küresel yapı özelliğini de karşılıyor. Bu nedenle Plüton uzun süre Güneş Sistemi'nin 9. gezegeni olarak kabul edilmişti. Ancak 2006'da gök cismi üçüncü kriteri karşılamadığı için cüce gezegen olarak sınıflandırıldı ve eski statüsünü kaybetmişti.
Öte yandna, daha sonra bir grup araştırmacı, bu gezegen kriterlerinin bilimsel olmadığını öne sürdükleri bir makale yayımlamıştı. Özellikle "Plüton'un katili olan" üçüncü kriterin iptal edilmesini isteyen araştırmacılar, gezegen tanımının şu şekilde basitleştirilmesini talep etmişti: Gök cisminin jeolojik açıdan (şu anda veya bir zamanlar) aktif olması.
Plüton’daki buz volkanlarının hala aktif olduğu kesin olarak kanıtlanırsa, gezegen/cüce gezegen tartışması da hız kazanabilir.
Plüton’da hayat var mı?
Plüton'da bir zamanlar yeraltı okyanusu olduğu biliniyor. Bu buz volkanlarını tespit etmek, yeraltı okyanusunun hala mevcut olduğunu ve sıvı suyun yüzeye yakın olabileceğini düşündürüyor.
Plüton'un içinin sıcak olma ihtimali, cüce gezegenin potansiyel yaşanabilirliği hakkında merak uyandıran soruları gündeme getiriyor.
Singer, "Orada hayatta kalmaya çalışan herhangi bir organizma için birçok zorluk var" dedi:
"Bazı sürekli besin kaynaklarına ihtiyaçları olacak ve eğer volkanizma aralıklıysa, yani ısı ve su mevcudiyeti değişkense, bu bazen organizmalar için de zorluk yaratır.
Independent Türkçe, CNN International, Space
Derleyen: Çağla Üren
İhbar Hattı
