EN ÇOK SEN HAKLISIN CANIM

"Ben hayatta hiç yanılmam bir kere yanıldığımı düşünmüştüm onda da yanılmışım" şeklinde sokağımızda dolaşan bu güzide "inci" ile gülümseyerek başlayayım güne...

"Mutluluk problemsiz bir hayat ile gelmez" diyerek de devam edip, " Beyaz yalanlar, kompulsif veya patolojik yalanlar; Aradaki fark nedir?" şeklinde de bir soru soralım.

Hayatımızın aralıklarında zihinleri “Ben haklıyım ve sen haksızsın” cümlesine körü körüne bağlı olan bir çok insan var. Kimi dostumuz, kimi eski sevgilimiz, arkadaşımız veya düşmanımız ve hatta yönetenlerimiz. Ortak noktaları maalesef "Haklılık sendromu"

"Bu insanlar, büyük egoları ve çok az empati kurabilme yetenekleri ile, sürekli olarak bir tartışma ortamı yaratma da ve her şekilde çevrelerindeki ahengi bozmada uzmanlaşmıştır" demek yanlış mı olur?

Haklı olmak kadar tatmin edici bir duygu var mı?
Yok...

Haklı olan ve haklı olduğunu düşünen kişinin kendine olan güvenlerinin arttığını, kendilerine olan saygılarını pekiştirdiğini inkar edemeyiz.

Çoğumuz, bu hayatta bazı sınırlar olduğunu anlıyor, yapıcı fikirlerin, mütevazi bir bakış açısının ve başkalarının görüşlerini takdir edebilecek ve saygı gösterebilecek, empati yeteneği olan bir kalbin ihtiyacının da farkındayız.

"Haklı olmak" büyük bir ihtiyaç.

 “Tek gerçeklik benimki, o yüzden sizinkiler beş para etmez” gibi düşünceler birçok insanın, hatta bazı organizasyonların, siyasi grupların veya sözüm ona ahlaki fikirlerini bize satmaya çalışan yönetenlerin de  akıllarından geçmekte.

" Her zaman haklı olma saplantısı ile yaşayan biri, şu iki acımasız sona ulaşır: toplumdan uzaklaştırılma ve sağlığın kötüye gitmesi. "

Bir hikaye anlatalım şimdi;

Hikaye, Vietnam da geçiyor. İnsanların sıradan rutinleri ile mutlu mesut yaşadıkları, bir zamanların sessiz ve huzurlu ülkesi Vietnam’da yıl 1960 göstermekte ve savaş artık her yere yayılmış durumdadır.

Günlerden bir gün iki balıkçı ava çıktıkları gün, karşı istikametten gelen bir başka sandal görmüşler. Balıkçılardan biri, diğer sandalın kendilerine zarar verebilecek insanlar taşıdığını düşünerek, uzağına doğru kürek çekmeye başlarken, diğer balıkçı ise, bu sandalın tecrübesiz bir balıkçı tarafından yönlendirildiğine inanarak, yüksek sesle bağırıp, dikkat çekmeye çalışmış. İki balıkçı, küçük çocuklar gibi birbirleriyle tartışmaya başlamış. Bir kaç dakika sonra ise, üstlerine gelen sandalı kavga ettikleri için görememişler ve şiddetli bir çarpışma anı yaşanmış. Diğer sandalın kendilerine çarpması ile suya düşen balıkçılar, kopan parçalara tutunarak, diğer botun boş olduğunu görmüşler. Yani, ikisi de yanlış düşünüyormuş. Gerçek düşman, iki inatçı keçi misali birbiri ile dalaşan kendi zihinleri ve eskiden olduğu gibi doğru ile yanlışı ayırt edemeyen gözleriymiş."

Biz insanlar inançları olan makineleriz. Bu inançları içselleştirip, sanki kendimize ait birer obje ya da güvenliğini sağlamamız gereken bir eşya gibi olana değil, onları aklımıza kazırız. Aslında, egomuz, değişime izin vermeyen inançlarımızın bir mozaik şablonudur ve bizler böyle davranmaya devam ettikçe, daha nice dostlarımızı kaybetme üzüntüsü yaşayacağız.

“Saçınızı kesip, ona bir şekil verirsiniz ama egonuza dokunamazsınız bile.”

– Albert Einstein

Öte yandan, kendi görüşlerimizin, doğrularımızın, bizi tanımlayan ve zamanla kim olduğumuzu keşfetmemize yardımcı olan ayrıcalıklarımızın olması kadar doğal bir durumu da atlamamalıyız.

"Tamamen kendi iç dünyalarını dışa vurmuş bir şekilde, düşüncelerinin daha doğru olduğunu tekrar eden, bakış açısı değişmeyen ve gerçeklerinin bir bilgi kaynağı olduğunu düşünen insanlar da vardır bu hayatta. Bu şekilde bir yaşam tarzı sürdürmek, hiç bir şekilde ‘doğrularının’ sorgulanamayacağı o küçük dünyalarda, inançlarını herkese kabul ettirecek olayların ve insanların peşine düşülmesi gibi anlamsız bir maceraya sebebiyet verir."

Bu tip bir zihinsel odak ile yaşamanın sonuçları ciddi ve büyük ihtimalle geri dönülmez olur.

 “Başka birisine verebileceğimiz en güzel hediye dikkatimizdir.”

 Thich Nhat Hanh

Sadece kendi görüşlerimize bağlı kalmak ve tek bir evrensel gerçek olduğuna inanmak, hem insanın tabiatına hem de kendi özgür irademizi uygulamamıza ters giden bir hareket değil midir?.

Böyle bir tutum ne yasal, ne mantıklı ne de sağlıklıdır.

Pennsylvania Üniversitesi Psikoloji Okulu öğretim görevlisi, yazar ve psikolog Profesör James C. Coyne, her zaman haklı olma ihtiyacının, fiziksel ve duygusal sağlığımızı etkileyebilecek modern bir kötülük olduğunu dile getirir.

Bradford Üniversitesinde (Birleşik Krallık) yapılan bir araştırmaya, bu tür bir karakteri olan insanların yaklaşık olarak % 60’ının ülser, yüksek düzeyde stres ve bozuk aile yapısı gibi durumlardan muzdarip olduğunu göstermektedir. Dahası, sanki bunlar yetmiyormuş gibi, bu tür insanlar bulundukları çevrenin de yapısını bozabilirler.

Yaşadığımız nevroz ne kadar etkili bu duruma?

"Haklılık sendromu bir savunma mekanizması ise ;

"Savunma mekanizmaları otomatik psikolojik süreçlerdir. Sizi anksiyete ve içsel/dışsal tehlike veya stres faktörlerini algılamaktan korurlar. Savunma mekanizmaları duygusal çatışmalara verilen bireysel tepkiler ile içsel ve dışsal stres faktörleri arasında ara bulucu görevi yaparlar.

Zaman zaman nevrozlar ve psikozlar “kesişebilse” de itici faktörleri farklıdır. Ayrım bu durumların gerçeklik ile ilişkisinde ve gerçekliği inşa edişlerinde yatar. Örneğin, nevroz söz konusu olduğunda, fiksasyonlara verilen cevap fantezidir. Diğer yandan psikoz söz konusu olduğunda başlangıçta inkar edilen şey her neyse onu kurtarmaya çalışan katıksız bir ikamenin varlığı söz konusudur."

Alman asıllı, Amerika'ya göç etmiş psikanalist Karen Horney' e göre ise nevroz gerçek benlik ile ideal benlik arasındaki çatışmadan oluşuyorr. Her bireyin -haliyle- sınırlılıkları, yetersizlikleri olan bir gerçek benliği bir de tamamen o yetersizlik ve sınırlılıklara alternatif kafasında hayallediği ideal benliği vardır. Sağlıklı bir ademoğlu, "ulan keşke daha iyi olsaydık, şunu da bunu da yapabilseydik..." derken nevrotik ademoğlu yarattığı ideal benliğe sahipmiş gibi davranır. ama elbet gerçekliği suratına vuracak durumlar da olacaktır. iş bu durumlarda vatandaş sınırlılık ve yetersizliklerini görecek bu sefer ideal benliği daha da abartacaktır. işte bu iki benlik arasındaki farkın gitgide açılması nevrozdan da psikoza doğru bir meyletmeye sebep olacaktır." der bu noktada "haklılık sendromu" da tavan yapmaya başlar.

Hepimizin bildiği bir şey, günümüz dünyasının çeşitli ve karmaşık akımların bir kesişme yeri olduğudur.

Her birimizin kendisine ait bir sandalı var, ya aşağı ya yukarı gidiyoruz. Her zaman aynı yönde ilerlemeye ısrar etmektense, etrafımıza iyi bakıp, başka bir sandala çarpmamaya dikkat etmeliyiz.

Hepimiz aynı kaderi, yani mutlu olma yolunu arıyoruz. Bu nedenle, bu mutluluk yolunun taşlarını, saygı, empati ve gerçek bir birliktelik temeli ile kuralım.

Ve teşekkür edelim duygularımıza, onlar olmasa nasıl çıkardık aydınlığa.