A?AÇTAN ?ND?KTEN SONRA NE OLDU?

Sahelanthropus tchadensis'in yeniden canland?r?lm?? hali. Reconstruction...

Sahelanthropus tchadensis'in ("Sahel insan?"), yakla??k 7 milyon y?l önce, Çad'da ya?am?? bir temel hominin türü oldu?u ve ?empanzeninkinden ayr?lm?? insan soy a?ac?n?n en eski temsilcisi oldu?u dü?ünülüyordu.

2001'de Çad'?n kuzeyindeki Djurab (Curab) Çölü'nde bulunan fosile yerel dilde kurak mevsimde do?an çocuklara tak?lan Toumai ad? verilirken bilimsel ad olarak Sahelanthropus tchadensis denildi. Ancak daha sonra ba?ka ara?t?rmac?lar buna itiraz etti. Çünkü fosili bulanlar bulgular?n? hakemsiz bir dergide yay?nlam?? üstelik fosilin di?er bilim insanlar?nca incelenmesine izin vermemi?lerdi.

Bu arada fosilin bulundu?u alan?n çok yak?n?nda bir sol uyluk kemi?inin bir parças? ba?ka ara?t?rmac?lar taraf?ndan ke?fedildi. Bu kemi?in incelenmesiyle Sahelanthropus Tchadensis'in dik yürümedi?i bunun da onun insan atas? olmad???n? gösterdi?i ileri sürüldü. Sahel ?nsan? olsa olsa bir maymun atas? olabilirdi bu ara?t?rmac?lara göre.

Ben de Sahel ?nsan? ilk insans? canl? ise onu maymuna ba?layan daha önceki insans?n?n ne veya neler oldu?unu soracakt?m. Ama hevesim kursa??mda kald?. Çünkü daha Sahel ?nsan? bile ilk insans? de?ilmi?. Bu durumda 1994 y?l?nda ke?fedilen 4,4 milyon ya??ndaki Ardipithecus ramidus'a ve k?sa bir süre sonra ke?fedilen yakla??k 6 milyon ya??ndaki Orrorin Tugenensis'e döndüm.

Ancak Australopithecus, kesin olarak hominin kabul edilen bilinen en eski cins oldu?una göre orada durmam gerekiyor çünkü di?erleriyle ilgili bu kesinlikte bir kabul görünmüyor. 4,2 milyon öncesinden 1,2 milyon y?l öncesine kadar ya?am?? olan bu insans? atam?z ?u anda en eski insans? olma konumunu sürdürüyor. Ama ?a??r?p durma halim hiç geçmedi. Merak ke?iflerin atas?d?r de?il mi? Ben de merak ettikçe daha fazla okumak zorunda kald?m ve benim için yeni olan bilgiler ke?fettim. Bakal?m neler ke?fetmi?im!

?ki ayak üzerinde yürüyerek zamanla mi dikildik?

Bu soru önemli. Çünkü aya?a dikilen ?empanzenin homo sapiene giden yolu açmas? öyküsü belki de o kadar do?ru olmayabilir.

"2016'da Swansea’de düzenlenen ?ngiliz Bilim Festivali’nde konu?an Profesör Robin Crompton ?öyle konu?mu?tu: '?empanzeler ve insanlar bugünkü ?empanzelerden ziyade modern insanlara benzer ?ekilde ya?ayan bir ortak atadan türediler. Bu gerçek bizi rahats?z edebilir ama öyle.'

'Kolayl?k olsun diye dört ayak üzerinde yürümek diyoruz; ama ?empanzelerin dört elleri üzerinde yürüdüklerini söylemek daha do?ru olur. Hatta vücut a??rl???n? vermek için ön ellerinin bo?umlar? üzerinde yürüyorlar.'

Bu ba?lamda insanlarla maymunlar?n atalar? 6 milyon y?l öncesine kadar dik yürüyordu; ama sonra maymunlar orman taban?nda daha h?zl? hareket edebilmek için dört ayak üstünde yürümeye ba?lad?lar. ?nsans?lar ise evrim sürecinde dik yürümeye devam etti.

'1992 y?l?nda ke?fedilen Ardipithecus ramidus iskeletine bak?nca atalar?m?z?n en az 4,4 milyon y?l önce dik yürümeye ba?lad???n? gördük.  K?sacas? atalar?m?z a?açlardan yere inmeden ve 3 milyon y?l önce iyice kuruyan Do?u Afrika otlaklar?nda dola?maya ba?lamadan önce de dik yürüyordu.'" 1

1974 y?l?nda ke?fedilen Lucy'yi herkes biliyor art?k. 3,2 milyon ya??ndaki bu 120 santimlik han?mefendi hem a?açlarda hem de yerde ya??yormu? yani hem daldan dala atl?yor hem de yerde dik olarak yürüyormu?. Yukar?da al?nt? yapt???m?z Prof. Crompton, Lucy'nin bir cüce Australopithecus oldu?unu ileri sürüyor. Çünkü insans?lar?n da t?pk? orman fillerinin bulunduklar? ortama uyum göstererek sahra fillerine nazaran daha küçük olmalar? gibi do?a ko?ullar?na uyum göstererek vücutlar? küçülebiliyordu. ??te Lucy vücudu küçük olanlardan biriydi.

Sonra 1990'larda Güney Afrika'da Küçük Ayak bulundu. Bu da bir di?i Australopithecus'tu. Ama ayaklar? bizimkine benziyordu. 3 milyon 670 bin ya??ndayd?.

Haydaaa diyorsunuz de?il mi, benim gibi. Lucy'den ya?l? ve ayaklar? bizimki gibi olan bir insans? var yani. Demek ki a?açtan indik, do?rulduk ve ayaklar?m?z da bugünkü halini ald? kuram? yanl??.

Böyle mi diyece?iz acaba? Bilemiyorum, uzman? olmad???m için bir ?ey söyleyemem ama uzmanlar?n da kafas? kar??t? yeni bulgularla beraber.

10 Kas?m 2019 günü BBC Türkçe'de Helen Briggs imzas?yla yay?nlanan haber ise her ?eyi sildi süpürdü. Haberin ba?l??? ?öyleydi: "?ki ayak üzerinde yürüyebilen en eski büyük insans? maymunun fosilleri bulundu". 2

Eh biraz önce okuduk zaten diyorsunuz de?il mi? Haberden bir cümle daha aktaray?m bari.

"Uzmanlar bu türün 12 milyon y?l önce ya?ad???n? hesaplad?. Bugüne kadar iki ayak üzerinde yürüyebilen en eski türün 6 milyon y?l önce ya?ad??? dü?ünülüyordu."

Birden 12 milyon y?l önceye gittik. Gerçekten de ilk insans? maymunlar bu kadar ya?l? olabilir mi?

Danuvius Guggenmossi'nin illustrasyonu.

Bu fosillerin uzun kollar?na bakarak hem dallarda ya?ad??? hem de insana benzer bacaklar? bulundu?u yani iki ayak üzerinde yerde de ya?ad??? aç?kland?. Ad da verilmi?ti kendilerine: Danuvius Guggenmosi.

Fosiller 2015 ve 2018 y?llar?nda Almanya'n?n Bavyera bölgesinde bulunmu?tu. Fosillerin biri erkek, ikisi di?i biri de bir çocu?a aitti.

Uzmanlar bu canl?y? maymunsu insan olarak niteledi yani insans? demediler. Haberin devam?nda ?unlar vard?:

"Tübingen Üniversitesi'nden Prof. Madelaine Böhme 'Güney Almanya'daki fosiller paleoantropoloji alan?nda yeni bir dönem açt?. Bu bulgular büyük insan? maymunlar ve insanlar?n evrimine dair temel bilgilerimizi sorguluyor' dedi.

Böhme'ye göre bu büyük insans? maymun, insanlar?n insans?lardan evrimindeki 'kay?p halka' için en ideal model. Bu bulgu iki ayak üzerinde yürümenin evrimi hakk?nda neler söylüyor? Charles Darwin'den bu yana atalar?m?z?n nas?l ve ne zaman iki ayak üstünde yürümeye ba?lad??? üzerine yo?un tart??malar var.

En çok da bu özelli?in orangutan gibi a?açlarda ya?ayan bir türde mi geli?ti?i yoksa goriller gibi yerde fakat kollar?n? kullanarak yürüyen insans? maymunlarda m? geli?ti?i merak konusuydu.

Nature dergisinde yay?mlanan yeni ara?t?rma dik yürüyü?ümüzün insanlar?n insans? maymunlarla ortak atas? olan türlerde ba?lam?? olabilece?ini ortaya koyuyor. Üstelik daha önce dü?ünüldü?ü gibi Afrika'da de?il, Avrupa'da.

11 milyon 620 bin y?l önce ya?ayan bu tür, iki ayak üzerinde yürürken a?açlara t?rmanmak için dört baca??n?, iki eli ve ayaklar?n? kullan?yordu.

University of Toronto'dan Prof. David Begun, 'Danuvius insanlarda görülen arka uzuvlar?n bask?n olarak kullan?ld??? türden yürüme ile günümüzdeki insans? maymunlarda görülen ön uzuvlar?n bask?n kullan?ld??? a?açlara t?rmanma özelliklerinin bir arada bulundu?u bir tür' diyor."  2

Ara?t?rd?kça daha neler bulacaklar bakal?m. Ayaklar? el tasar?m?nda olan ?empanzelerden insan aya??na geçi? kaç milyon y?l sürdü acaba? Paleoantropologlar?n kay?p halka dedikleri insans? maymun bulunmu? oldu mu yani? Sanm?yorum çünkü bilim insanlar? da bu kadar kesin konu?muyor, konu?am?yor. Çünkü bir sonraki ke?if önceki bilgilerin güncellenmesini gerektiriyor. Güncellemeler bir süre sonra eski bilgilerin tamamen reddedilmesini gerektiriyor. Ke?fettikçe daha ne kadar ke?fedilecek ?ey oldu?unu anl?yoruz de?il mi?

Benim fark?na vard???m ?eylerden biri de ?u: ?nsan özel bir canl? de?il. Di?er canl?lardan daha üstün de?il. Hayvanlardan farkl? bir tür de?il. Bizim atalar?m?z hayvanlar. Yak?n atalar?m?z var, ?empanzelerle ayn? kökten geliyor belki, belki de gorillerle ayn? kökten. Uzak atalar?m?z var, memelilerin tümü gibi. Bir de en uzak atalar?m?z var, tek hücreli canl?lar gibi.

Ben Metin Gülbay, herkese keyifli bir hafta sonu dilerim.

KAYNAKÇA

1 https://khosann.com/evrim-hakkinda-dogru-bilinen-3-yanlis/

2 https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-50365900