BELUC?LER'?N D?KKATE ALINMASI GEREK?R

Belucistan bayrakl? k?z

"Belûc / Baluc / Baloç" olarak da bilinen sözcü?ün kimi dil bilimcilerce Fars dilinde "göçebe" anlam?na geldi?i belirtiliyor. Beluciler Pakistan, ?ran ve Afganistan’da ya?ayan ?ranî bir halk. Pakistan’?n bat?s?nda Belucistan diye bir eyalet var bilindi?i gibi. Yüzölçümü 347.190 kilometrekare, Pakistan topraklar?n?n yüzde 44’ünü olu?turuyor bu eyalet. 2009 tahminlerine göre bu eyalette Beluçlar yakla??k 7 milyonluk bir nüfusa sahip.

?ran’da da en do?uda Ost?n-e S?st?n-o Bal?chest?n ad?yla bilinen bir eyalet var. Ost?n-e Farsça’da eyalet anlam?na geliyor. Biz Türkçe olarak Sistan ve Belucistan olarak biliyoruz. Yüzölçümü 181.785 kilometrekare ile en büyük eyalet unvan?na sahip. Eyaletin resmî nüfusu 2,4 milyon. Nüfusu Sünni Müslüman Beluçlar ve ?ii Müslüman Sistaniler olu?turuyor.

Belucilerin dili çe?itli dillerin kar???m?ndan olu?uyor. “Beluci dili ?ran, Pakistan, Afganistan, Hindistan, ?ran Körfezi, Arap ülkeleri, Türkmenistan ve Do?u Afrika'da konu?ulur. Kürtçe, Farsça, Pe?tuca, Dari, Tacikçe, Osetçe içerir. Hint-Avrupa dil ailesinin ?ran grubunun bir üyesi olarak s?n?fland?r?l?r. Baluchi Kürtçe ve Farsça ile de yak?ndan ilgilidir.” 1 Tacikler zaten ?ranl? bir millettir.

Büyük bölümü ?ran ve Pakistan topraklar?nda kalan Belucilerin vatan?n?n minik bir bölümü de Afganistan s?n?rlar? içindedir. 2009 y?l? tahminine göre Afganistan’da 568 bine yak?n Beluc ya??yordu.

“Pakistan ve ?ran’?n yan? s?ra Belucistan topraklar?n?n çok küçük bir bölümü de Afganistan’da kalmaktad?r. Belucilerin anavatan? olarak görülebilecek bu topraklar?n/ülkelerin d???nda, Türkmenistan ve Hindistan gibi kom?u co?rafyalar ve çal??mak üzere gittikleri Körfez ülkeleri (Umman, Birle?ik Arap Emirlikleri, Bahreyn, Kuveyt, vb.) ile Avrupa’da, özellikle ?skandinav ülkeleri (?sveç, Norveç, Danimarka) ve ?ngiltere’de bir Beluci diasporas?n?n varl???ndan söz edilebilir.” 2

Beluçlar’?n kökenine ili?kin

Belucilerin kökleri nereye dayan?yor acaba? ?slam Ansiklopedisi’nde M.Naaem Qureshi’nin kaleme ald??? Belucistan maddesinde Beluçlar’?n tarihine ili?kin ?u bilgiler veriliyor:

“Behistun ve Persepolis’teki çivi yaz?l? eski Persçe kitâbelerde bölgenin ilk ismi Maka, Herodot’ta ise Mekia (Mykia) olarak geçer. Bu kaynaklara göre bölgenin ilk sakinleri Hint-Ârî kökenli olduklar? san?lan Makalar’d?r. Klasik kaynaklarda Gedrosia ad?yla an?lan Belûcistan daha sonra s?ras?yla Persler’in, ?skender ?mparatorlu?u’nun, Seleukos Krall???’n?n, Baktriana Krall???’n?n ve Sâsânî ?mparatorlu?u’nun bir parças? oldu. 7. yüzy?lda Belûcistan dolay?ndaki Kirman Halife Ömer zaman?nda, Mekrân ise Muâviye zaman?nda Müslümanlar?n eline geçti. Bölge bundan sonra s?ras?yla Gazneliler, G?rîler, ?lhanl?lar, Safevîler ve Afganl?lar’?n hâkimiyetini ya?ad?. Ço?unlu?u Hint-Ârî ?rklara mensup olan çe?itli Belûcî-Pe?tu kabileleri ?slâmî fetihten hemen sonra Müslümanl??? kabul etmi?lerse de 11. yüzy?la kadar bu yöreye tam olarak yerle?memi?lerdir. 13. yüzy?lda Sind ve Pencap bölgelerinde yerle?en Belûcîler’den Rindler ve Lâ?ârîler 15. yüzy?lda Orta Belûcistan’a do?ru yay?ld?lar. 16. yüzy?lda Mîr Çâkur Han Rind bölgenin tamam?n? Belûcî hâkimiyetine ald?.” 3

Beluciler, üç ülkeye yay?lm?? devletsiz bir halkt?r.

Pakistan’?n Belucistan eyaleti

Beluciler’in bugün bulunduklar? co?rafyalar onlar?n radikal ?slamc?lar?n çok yak?n?nda ya?ad?klar?n? gösteriyor. Bilhassa Pakistan’?n Belucistan eyaleti bu ülkenin Taliban ile bilinen ili?kileri nedeniyle s?k?nt?l? bir konumda görüldü?ü kadar?yla. Bu da Beluciler’de tepkiye neden oluyor ve ba?ka aray??lara yol aç?yor.

Her neyse bunu benden de?il de bir uzmandan dinlemek sizin için daha anlaml? olacak.

“Beluciler, kabile/a?iret ba?l?l?klar?na çok önem veren ve belli büyük kabile/a?iret liderlerinin kontrolünde ?ekillenen feodal toplumsal/siyasal yap?lanmaya sahip bir halk olarak bilinmektedir. Bu ba?lamda, sardar ya da nawab olarak adland?r?lan kabile/a?iret reislerinin Beluci kimli?inin ve ulusçulu?unun vurgulanmas? anlam?nda önemli bir pay sahibi olduklar?n? söyleyebiliriz.

Feodal bir siyasal/yönetimsel çerçeve içerisinde hareket eden ve Hindistan’daki ?ngiliz yönetimiyle dahi kendi toplumsal/yönetimsel otonomilerinin alt?n? çizen anla?malar yapan Beluci kabilelerinin, Pakistan’?n ba??ms?zl??? sonras? beliren merkeziyetçi yönetim anlay???na mesafeli durmalar? ve hatta kar?? ç?kmalar?, Pakistan Hükümeti ile Beluci kabileleri aras?nda anla?mazl??a neden olmu?tur. Bu anla?mazl?k, Pakistan Ordusu ile Beluci kabileleri aras?nda ya?anan silahl? çat??malar?, Belucilerin gerilla sava??na ba?vurmalar?n?, sürgün ve tutuklamalar? ve sonuç olarak kendilerini bask?lanm?? hisseden Belucilerin rahats?zl?klar?n?n modern anlamda ulusçu bir karakter kazanmas?n? beraberinde getirmi?tir. Belucilerin ya?ad??? toprak parçalar?, içerisinde bulunduklar? ülkelerin en dü?ük nüfuslu ve ekonomik aç?dan geri kalm?? bölgeleridir. Belucistan, sahip oldu?u enerji rezervleri, dünyan?n en önemli enerji havzas?na olan yak?nl??? ve özellikle Çin, Hindistan ve ?ran gibi bölgesel aktörlerin enerji stratejileri ile ABD’nin Asya’daki etkinlik mücadelesinde çok önemli bir yerde durmas?na kar??n, gerek altyap? yat?r?mlar?, gerekse de Beluci halk?n?n ekonomik düzeyi anlam?nda oldukça geri bir konumdad?r. Bu durum, Beluci halk?nda Pakistan ve ?ran’a kar?? tepki do?urmakta ve bu iki devletin Belucilere ait kaynaklar? sömürdüklerine dair bir toplumsal ön kabul yarat?lmas?na yol açmaktad?r. Bu yakla??m, Beluci ulusçulu?una dair seküler ve sol bir alg?n?n olu?mas?na ve Beluci ulusçulu?una yaslanan çe?itli örgütlerin ortaya ç?kmas?na da zemin haz?rlam??t?r.

Beluci ulusçulu?u iki ayr? düzlem üzerinde yükselmektedir. Bunlardan birincisi Belucilerin tarihine, toplumsal yap?s?na ve kültürüne yaslanmakta ve kabile liderleri ile Pakistan aras?nda süregelen rekabet ve anla?mazl?klar üzerinden kendisini göstermektedir…

?kinci çizgi ise, 20. yüzy?l?n ikinci yar?s?nda ortaya ç?km?? ve Belucistan’?n kaynaklar?n?n Belucilere dan???lmadan ve yeterli pay verilmeden sömürüldü?ü dü?üncesi üzerinden me?rula?t?r?lm?? modern ulusçu anlay?? olarak görülmelidir.” 2

Pakistan Belucilerle aras?n? iyi tutam?yor

Ülkelerin içlerindeki farkl? etnik gruplar? asimile etmek istemeleri s?k rastlanan bir durumdur. Dünyan?n her yerinde bu istek mutlaka ters tepiyor ve o etnik grubu daha da a??r? konumlara sürüklüyor. Ayn? ?ey Pakistan’da da gerçekle?mi? durumda.

Beluciler Hindistan ?ngiliz kolonisiyken bile otonom bir yap?ya sahipti. Daha sonra Hindistan bölünüp Pakistan ortaya ç?k?nca ba?ka bir geli?me ya?and?. 1947 y?l?nda Mir Ahmed Yar Han önderli?inde bir grup Pakistan’a kat?lmay? reddetti ancak bu talep tabanda büyük bir yank? bulmad?.

“1948 y?l?nda kurulan Baloch National Liberation Commitee (Beluci Ulusal Kurtulu? Komitesi) ile ba?layan mücadele, ilk planda çok taraftar toplayamasa da bir anlamda problemin ilk dalgas? olmu?tur. Esas etkin isyan dalgas? ise 1955 y?l?nda Pakistan merkezi yönetiminin One Unit Plan ad? alt?nda Bat? Pakistan? tek bir yönetim alt?nda birle?tirme giri?imiyle geli?mi?tir. Her ne kadar bu plan?n amac? o dönemde Do?u Pakistan olan Banglade?’e kar?? bir güç dengesi olu?turmak olsa da, as?l etkiyi Belucistan bölgesinde yapm??t?r. Nevruz Han önderli?inde gerçekle?en ayaklanmaya bu kez kat?l?m ve destek ilkinden çok daha geni? olmu?tur. Ayn? dönemde, Belucistan bölgesinde etkili olan Mengal, Bugti ve Marri kabileleri, gerilla ordular? olu?turmaya ve tansiyonu yükseltmeye ba?lam??t?r. Bu dönemde özellikle Parrari örgütü ve National Awami Party/Ulusal Halk Partisi (NAP) etkili olmu?tur. 1969 y?l?nda Belucistan’?n otonomisi art?r?larak tansiyonun dü?mesi sa?lansa da, söz konusu gerilla ordular? yeralt?nda faaliyet göstermeye devam etmi?tir.” 4

Afganistan, ?ran ve Pakistan'daki Belucilerin ya?ad??? alanlar. Bu bölgede dokuz milyon Beluci ya??yor.

Ziya ül-Hak ne yapt??

Beluciler’in ba??ms?zl?k mücadelesi daha sonra ba?ka ?ekiller ald?. Kenan Evren’in yak?n dostu Pakistanl? general Ziya ül-Hak bilindi?i gibi bask?c? bir yönetici olarak bilinir. Genelkurmay ba?kan?yken kans?z bir darbeyle 1977’de Zülfikar Ali Butto’yu devirerek yönetimi ele ald?. Pakistan Yüce Mahkemesi Butto’nun siyasi bir rakibin öldürülmesine izin verdi?i gerekçesiyle tart??mal? bir kararla Butto’yu yarg?lay?p idam?na karar verdi.

Kendi ülkesinde terör estiren ordu komutan? Ziya ül-Hak’?n Belucilere kar?? tavr? ise ?a??rt?c?d?r.

“1972 y?l?nda Butto’nun NAP’nin faaliyetlerine son vermesi, yeni bir isyan dalgas?na yol açm?? ve Belucistan Halk Kurtulu? Cephesi (BPLF), Marri kabilesi taraf?ndan kurularak bölgede faaliyet göstermeye ba?lam??t?r. Olaylar?n Banglade?’in ba??ms?zl???n? kazanmas? ile ayn? zamana denk gelmesi tansiyonu daha da yükseltmi?tir. 70’li y?llar neredeyse iç sava? boyutunda çat??malara sahne olurken, Belucistan sorunu Pakistan’?n toprak bütünlü?ünü do?rudan tehdit eder bir hal alm??t?r. Pakistan ordusu bölgede kontrolü sa?layabilmek için seksen bin askeri bölgeye y??mak zorunda kalm??t?r. 1977 y?l?nda gerçekle?en darbenin ard?ndan ba?a geçen Ziya-ül Hak, 6000 kadar Beluci tutukluyu salm?? ve genel af ilan etmi?tir. Bu ad?m k?sa vadede olaylar?n yat??mas?n? sa?lasa da mevcut sorunlara kal?c? bir cevap vermemesi sebebiyle uzun vadede çözüm sa?lamam??t?r. Ziya ül-Hak ayr?ca Belucilerin kendi partilerini kurarak seçime girmesine izin vererek 80 ve 90’l? y?llar?n önceye nazaran daha sakin geçmesini sa?lam??t?r.” 4

Araya girip bir bilgi vermek gerekiyor. Butto 1973’te Belucistan’a ordu operasyonu emretmi? ve binlerce sivilin ölümüne yol açm??t?.

Zengin petrol ve do?algaz rezervleri bu bölgede

Belucistan’?n bir ba?ka “?anss?zl???” bölgede zengin do?algaz ve petrol rezervlerinin bulunuyor olmas?. Tabii bunlar? Pakistan kullan?yor ve b?rakmaya da niyetli de?il. Ancak Beluçlar da kendi topraklar?ndaki bu rezervlerin kendi yararlar?na kullan?lmas?n? istiyor. Pakistan vermiyor, Beluçlar istiyor ve i?in sonu isyana var?yor do?al olarak.

“Günümüzdeki sorunlar?n temel sebebi ise Belucistan bölgesinde bulunan yüksek miktardaki petrol ve gaz rezervi, Pakistan taraf?ndan in?a edilen barajlar?n Belucistan bölgesindeki tar?m? olumsuz yönde etkilemesi ve Gwadar liman?n?n in?aas?d?r. Belucistan, geni? do?al gaz yataklar?na sahip bir bölgedir ve Pakistan’?n enerji ihtiyac?n?n üçte biri Belucistan do?al gaz?ndan sa?lanmaktad?r. Beluci liderler bu do?al gaz?n Belucistan’a ait olmas?, ya da buradan kazan?lan paradan Belucistan’a daha büyük kaynak aktar?lmas? gerekti?ini savunmaktad?r. En önemli do?al gaz yata?? olan Sui bölgesinin Bugti kabilesinin topraklar?nda oldu?u dü?ünüldü?ünde, Bugti kabilesinin 2000’li y?llardaki isyanlarda ba?? çekmesi daha anla??l?r olmaktad?r. Bu, ayn? zamanda gerilla sava?? yürüten Beluciler’e bir sald?r? imkân? da sunmaktad?r. Do?al gaz boru hatlar?n?n havaya uçurulmas? en yayg?n sald?r? biçimlerinden birini olu?turmaktad?r.” 4

Gwadar liman? neyi de?i?tirecek?

Beluciler kendi topraklar?na yap?lacak bir liman in?aat?na niçin kar?? ç?kar? Öyle de?il mi kendilerine a?, i? sa?layacak bir yat?r?m olmayacak m? bu liman? Ama durum bizim sand???m?z gibi de?il tabii ki. Asl?nda Beluciler liman in?aat?na izin veriyor ama ko?ullar? var.

“Gwadar liman ?ehri projesi de tansiyonu yükselten bir di?er konudur. Pakistan yönetimi Belucistan’?n güney bölgesinde yer alan Gwadar’a bir liman ?ehri in?a etmeyi ve buray? serbest ticaret bölgesi haline getirmeyi planlamaktad?r. Böylelikle bölgenin Ortado?u, Güney Asya ve Çin aras?nda önemli bir ticaret merkezine dönü?mesi umulmaktad?r. Beluciler ise bu projenin hayata geçmesi ile bölgeye Pakistan’?n geri kalan?ndan, özellikle de Pencap’tan ciddi bir göç dalgas? olaca??n? ve zaten nüfusu az olan Belucilerin kendi eyaletlerinde az?nl?k konumuna dü?ece?ini öngörmektedirler. Bu sebeple liman in?aat? ve i?letmesinin Belucilere b?rak?lmas?n? ve bu i?ten elde edilecek gelirin büyük k?sm?n?n Belucistan’da kalmas?n? ön ?art olarak koymaktad?rlar.” 4

Beluciler. Foto?raf?n ne zaman ve kimin taraf?ndan çekildi?i bilinmiyor.

2000’li y?llarda tansiyon iyice yükseldi

2006 y?l?nda Beluci lider Akbar Bugti ordu taraf?ndan öldürüldü, bu bir dönüm noktas? oldu. Beluci kabilelerin bundan sonra nas?l bir tav?r alacaklar? da önem kazand?.

“Bugti’nin öldürülmesi ile birlikte bölgede ?iddet kontrolden ç?km?? ve Belucistan tamamen bir çat??ma bölgesine dönü?mü?tür. Günümüzde bir öncekilere nazaran çok daha geni? kapsaml? ?iddet, ayaklanma ve kar?? ayaklanma hareketlerini bünyesinde bar?nd?ran Belucistan’?n krizden ç?k??? mevcut politikalarla zor gözükmektedir.

…

Belucistan toplumunda en yayg?n ve etkili üç kabile; Bugti, Maarri ve Mengal kabileleri, Beluci siyasal hareketinin de liderli?ini yapmaktad?r. Serdar Ataullah Mengal (2 Eylül 20217de öldü, m.g.), Navab Akbar Bugti (2006 y?l?nda öldürüldü) ve Hayr Bah? Mengal, geleneksel kabile yap?s?n? ve hiyerar?isini yans?tan ve kabileleri üzerinde mutlak otoriteye sahip son ku?ak olarak nitelendirilebilir. Bu ku?a??n siyasi etkinli?inin art?k sonuna gelindi?i göz önüne al?nd???nda, Belucistan sorununun ne yöne evrilece?i gündeme gelmektedir. Bugti’nin Pakistan ordusu taraf?ndan öldürülmesi her ne kadar Belucistan’da ?iddet sarmal?n? tetiklemi? olsa da, di?er iki kabile lideri de seksen ya??n?n üzerindedir. Bu eski ku?ak liderlerin yerlerine geçen yeni ku?a??n ise kabile ba?lar?na de?il daha modern bir ideoloji olarak milliyetçili?e ba?l? olmalar? ihtimal dâhilindedir. Bunun en somut örne?ini Akbar Bugti’nin yerine geçen torunu Brahamadagh Bugti göstermektedir. Akbar Bugti tam bir pragmatist iken torunu daha ideolojik bir kimli?e sahiptir. Dede Bugti kabilesinin gücünü Pakistan devleti ile müzakerede bir pazarl?k kozu olarak kullan?p devletten maksimum rant? elde etme pe?inde olan geleneksel bir figür iken, torun Bugti ideolojik bir formasyonla kendini Beluci milletinin lideri olarak gören modern bir figürdür. Bu da geleneksel kabile yap?lar?n?n çözülmesi ile daha modern milliyetçi bir ideolojinin ortaya ç?karak, Pakistan devletini daha keskin ?ekilde tehdit etmesine yol açabilecektir. Akbar Bugti sadece kendi kabilesi taraf?ndan desteklenirken, Brahamdagh Bugti di?er Beluciler taraf?ndan da desteklenebilmektedir. Ancak bu yeni ku?ak milliyetçi liderlerin eski ku?a??n sahip oldu?u geleneksel otoriteye sahip olmad?klar? da unutulmamal?d?r.” 4

?ran’daki Beluciler ne durumda?

Gelelim ?ran’?n Belucilerine. Onlar Pakistan’daki soyda?lar?ndan daha özgür mü acaba? Daha müreffeh bir ya?ant?lar? var m?? ?ran ?slam Cumhuriyeti din temelli bir yönetim oldu?u için etnik kimliklere sayg? gösteriyor mu? Denecek ki Pakistan da öyle Pakistan ?slam Cumhuriyeti. Bakal?m ?ran Belucistan’?n’daki durum neymi?? ?ran Ara?t?rmalar? Merkezi adl? web sitesinde 2016 y?l?nda yer alan bir ara?t?rmada aynen ?u de?erlendirme yap?l?yordu:

“Londra’daki Beluçistan Ara?t?rmalar? Merkezi Uzman? Abdussettar Du?uki, köylerin bulundu?u bölgelerde susuzlu?un ve tar?msal modern mekanizasyondan yoksun ilkel, geri kalm?? usullerle çal??ma yap?lmas?n?n yoksullu?u daha da içinden ç?k?lmaz hale getirdi?ini iddia etmektedir. Bir zamanlar ?ran’?n tah?l ambar? olan Sistan’?n kuzeyindeki Hamun gölünün kurumas? sebebiyle 15 binden fazla bal?kç?n?n i?siz kald???n? ifade eden Du?uki’ye göre Sistan ve Beluçistan Eyaleti’ndeki yiyecek ve beslenme problemi ?ran’?n di?er eyaletlerine göre iki kat daha fazlad?r ve bu sebeple eyalet d??ar?ya büyük göç vermektedir. ?statistiklere göre 100 binden fazla uyu?turucu ba??ml?s?n?n bulundu?u Sistan ve Beluçistan’da; Eyalet Emniyet Müdürü Hüseyin Rahimi 2016 y?l?nda eyalette yakalanan uyu?turucu miktar?nda bir önceki y?la göre yüzde 35 oran?nda art?? oldu?unu aç?klam??t?r.

…

Sistan ve Beluçistan halk?n?n yar?dan fazlas? i?sizlik, fakirlik ve e?itim ö?retim problemiyle kar?? kar??yad?r. Bunun yan?nda ekmekten ba?layarak temel g?da maddelerinden de yoksunluk söz konusudur. Dolay?s?yla bölge g?da güvenli?i bak?m?ndan da yetersizliklerle kar?? kar??yad?r. Ayr?ca Sistan ve Beluçistan’da yetersiz beslenme nedeniyle bedensel zay?fl?k sorunu yan?nda be? ya? alt?ndaki çocuklar?n en az yüzde 20’sinde k?sa boyluluk ve fiziksel olarak yeterli geli?ememe gibi problemler ya?and??? dile getirilmektedir.” 5

3 Aral?k 2022 günü yay?nlanan bir haber Sistan/Belucistan eyaletinde ya?ananlara ili?kin bir ayr?nt? veriyor. Bu bölge ?ran’?n en muhafazakâr bölgelerinden biri olarak biliniyor.

“Sosyal medyada yay?nlanan videolarda, Sistan-Belucistan’?n ba?kenti Zahidan sokaklar?nda, protesto hareketinin ana sloganlar?ndan olan ‘Kad?n, ya?am, özgürlük’ yaz?l? pankartlar ta??yan düzinelerce kad?n? gösteriyor. Twitter'da yay?nlanan ve AFP taraf?ndan do?rulanan videolarda kad?nlar, “?ster ba?örtülü, ister ba?örtüsüz devrime ileri” diye slogan att?…

Oslo merkezli bir sivil toplum kurulu?u olan ?ran Human Rights'a (IHR) göre ?ran'?n 31 vilayetinin 26's?nda kaydedilen en yüksek ölüm oran? Sistan-Belucistan'da görüldü. Buradaki protesto gösterileri s?ras?nda en az 128 ki?i hayat?n? kaybetti.” 6

9 Kas?m 2022 tarihini ta??yan bir ba?ka haber ise ?ran’da Belucilerin askerlere sald?r?lar? iddias?yla idam edilenler hakk?nda.

“Tasnim Haber Ajans?, Sistan-Belucistan eyaletinin Zahidan kentinde ‘emniyet güçlerine silahl? sald?r? ve terör eylemleri’ (2016’da) gerçekle?tirdikleri gerekçesiyle Ra?id Beluç ile ?shak Askani'nin idam edildi?ini duyurdu… Merkezi ?ngiltere'de bulunan Beluç Aktivistler Örgütü, ?ran'da geçen y?l içerisinde çe?itli suçlamalarla 79 Beluçun idam edildi?ini aç?klad?.” 7

Beluciler’in 2020’li y?llar boyunca da bulunduklar? co?rafyada hem s?k?nt? ya?ayacaklar? hem de kendilerine s?k?nt? ya?atacak olanlara s?k?nt? ya?atacaklar? ?imdiden belli oluyor. Sorunun çözümü tabii ki belli ama bakal?m Pakistan ve ?ran bu konuda ne yapacak? Tabii ABD ve Çin’in Beluciler’le ilgili tavr? da çok önemli olacak gibi görünüyor.

Ben Metin Gülbay, herkese keyifli bir hafta sonu dilerim.

1 https://tr.wikipedia.org/wiki/Belucistan,_Pakistan
2 https://ormer.sakarya.edu.tr/uploads/files/kurt_ve_beluci_ulusculuklarinin_benzesen_ve_ayrisan_yonleri.pdf
3 https://islamansiklopedisi.org.tr/belucistan
4 https://file.setav.org/Files/Pdf/20130521114911_pakistan-web.pdf
5 https://iramcenter.org/iran-da-hayatin-zorlastigi-yer-sistan-ve-belucistan/?send_cookie_permissions=OK
6 https://www.rudaw.net/turkish/middleeast/iran/03122022
7 https://www.trthaber.com/haber/dunya/iranda-teror-suclamasiyla-2-kisi-idam-edildi-722260.html