LATMOS HERAKLİASI

Tanrı Zeus, Miken kralının kızı Alkmene’nin güzelliği karşısında büyülendi. Alkmene kocasına sadık bir eşti. Bu nedenle Zeus, kocasının şekline bürünerek ona yaklaştı. Alkmene, dünyaya getirdiği çocuğun farklı özellikleri olduğunu biliyordu ama anlam veremiyordu. Zeus oğluyla gurur duyuyordu. Ancak Tanrıça Hera için durum farklıydı, çocuğun kimden olduğunu biliyordu.  Bebeği öldürmesi için gönderdiği 2 yılan, 8 aylık bebek Herakles tarafından öldürüldü. Herakles çok iyi at biniyor, çok iyi ok atıyor, çok iyi güreşiyordu. 18 yaşında bir canavarı öldürünce, bu başarısından dolayı ona Thebai kralının kızı eş olarak verildi. Hera, Herakles’i çıldırtıp çok sevdiği karısı ve 3 oğlunu öldürmesini sağladı. Bu suçundan dolayı Miken kralı Eurystheus'un hizmetine verildi. Miken kralı onu, bir kaçı imkânsız görünen 12 zorlu görevi yerine getirmekle görevlendirdi. Herakles o kadar üzgün, o kadar pişmandı ki verilen bütün görevleri başarıyla gerçekleştirdi. Lidya Kraliçesinin hizmetinde bir yıl kadın kılığında çalışması istendi. Prometeus’u kurtardı. Sonunda huzur bulup Kral Oineus’un kızı Deianeria ile evlendi. Ancak Hera yine huzur vermedi. Karısını kıskançlığa yönlendirdi. Herakles yine bir göreve giderken, öldürdüğü Kenatur Nestor’un kanı ile karısı tarafından zehirlenmiş bir gömlekle zehirlendi. Öleceğini anlayan Herakles, odun toplayıp, bir ateş yaktı ve içine atladı.  Tanrı Zeus oğlunun ölmesine izin veremezdi. Bir bulutun içinde yeryüzünde indi, ateşin içinden aldı ve Olmypos Dağına götürdü. Tanrılar tarafından ona ölümsüzlük bahşedildi ve Tanrıça Hebe ile evlendirildi…

Yunan mitolojisinde Herakles, Roma mitolojisinde Herkül adıyla bildiğimiz; çok güçlü kişileri benzettiğimiz Herakles-Herkül’ün adını taşıyan bir antik kent Heraklia. Neden bu adın verildiği konusunda bir bilgiye sahip değiliz. Belki de antik kentin zorlu koşullarında yaşamak güç gerektirdiği için bu isim verilmiştir. Antik çağlarda Latmos olarak biliniyormuş. Ptolemaioslar döneminde Pleistarkheia; Lysimakhos döneminde Latmos Aleksandreia diye isimlendirilmiş ancak bu isimlerin hiçbir kalıcı olmamış.  Bir dönem, Karia Satrabı Mauosolos’un yönetiminde kalan kente, Roma devrinde bağımsızlık verilerek önemi ortaya çıkartılmış. M.S. 7-9 yüzyıllarda piskoposluk merkezi olarak birçok kilise ve manastır inşa edilmiş. En parlak devrini Helenistik dönemde yaşayan Heraklia’nın sur duvarları M.Ö.287’de Lysimachos tarafından genişletilmiş, antik kentin etrafı 65 kule ve 6.5 km. uzunluğunda bir sur ile çevrilmiş.

Bafa gölünün kenarında kurulmuş, benzerine az rastlanır kayaç yapısı, burada yaşamı hiçte kolaylaştırmamıştır. Öyle ki, bugün Kapıkırı köyünde bulunan Heraklia’ya yaklaştığınızda, kayaların görüntüleri gözünüzde farklı imgeler oluşturuyor. Kimini bir uzaylıya, kimini deveye, kimini de Herkül’e benzetiyorsunuz. Bafa gölünün dingin sularıyla tezat oluşturacak şekilde üstelik.

Kapıkırı köyü Latmos Herakliası’nın kalıntıları üstünde yaşamaya devam ediyor. Kentin agorasında köylü kadınlar, el emeği ile ürettiklerini satıyorlar. Bir zamanlar Heraklialılara ürün satılan dükkânlar, günümüzde ahır olarak işlevlerini sürdürüyorlar. Agoranın arka tarafından görünen Bafa Gölünün üstündeki manastır yapısının duvarları, ne çok anı saklıyordur. Agoranın sağ üst tarafında Tanrıça Athena’ya adanmış tapınağın denize bakan tarafı, manzaranın muhteşemliği tapınağa gelenlerin ibadetini engellemesin diye duvarla örülmüş sanki. Kimbilir tanrıçanın koruyuculuğunu sağlamak için ne muhteşem törenler düzenlenmiştir. Tanrıça Athena’da şefkatini esirgememiş ki her yer zeytin ağaçları ile dolu. Ziyaret edenlere kentin bereketle kutsandığını anlatıyor.

Agoradan çıkıp köyün içinde ilerlediğimizde, her bir evin duvarında saklanmış, devşirme parçalar, “çıkarın beni buradan” diye haykırıyor. Kenti çevreleyen duvarlar, yüzyıllar öncesinde de devşirme olarak kullanılan parçaları saklamaya devam ediyor.

Bir zamanlar kent meclisi olarak görev yapmış Bouleterion, bugün hemen yanındaki evin bahçesi olarak yaşamaya devam ediyor. Elbette içi toprakla dolu bir durumda. Antik dönemin tiyatrosundan geriye kalanlar ise yaşamaya devam etmek için mücadele ediyor.

Bir zamanlar kenti koruyan 6 kuleden geriye kalan birkaç tanesi görevini yapmaya devam etmek ister gibi dimdik ayakta duruyor. Otların arasında kırık parçalar halinde ele alınmayı bekleselerde, özenle işlenmiş sütun alınlıkları ihtişamlarını kaybetmemişler. Köyün içindeki zeytin ağaçları, yüzyıllardır Heraklia’da tanık olduklarını anlatmaya hazırlar. Çalışacak olanlara, hangi parçanın nereye koyulacağını heyecanla anlatacaklardır.

Endymion Tapınağından günümüze kalmış olan kemer, çalıların arasına gizlenerek yaşamaya devam ediyor. Ustası taş işçiliğini o kadar sağlam uygulamış ki, yüzyıllar geçmesine rağmen ihtişamından bir şey kaybetmemiş, Nyx’in Endymion’a olan aşkının kesin kanıtı olarak duruyor.

Köyün sokaklarında bekleyen sütunlar, ayağa kaldırılıp, yerlerine konacakları günü,  Godo’yu beklediğimiz gibi ısrarla beklemeye devam ediyorlar.

Kayalar oyularak yapılmış basamaklar sizi alıp başka bir diyara götürüyor. Ulaşılması güç koşullar, bir zamanlar Hıristiyanların gizlenme yeri olarak boşuna seçilmediğini kanıtlıyor.

Antik dönem kalıntıları üstünde yaşamaya devam eden kentleri gördüğümde hem üzülüyorum, hem mutlu oluyorum. Mutlu oluyorum çünkü devşirme bile olsalar, dönemin ustasının emeği korunuyor. Üzülüyorum, çünkü bir hazine ortaya çıkartılmayı bekliyor. Umarım gelecekte bir gün, Afrodisias veya Efes gibi bir antik kent olarak ziyaret ederiz.

   Temmuz 2020

Geçen yıl, Karia kentlerine yaptığım ziyaret sırasında, Latmos Heraklia’sından o kadar etkilenmiştim ki, bu yazıyı yazmıştım. Geçtiğimiz Cuma akşamı, Aydın Büyük Menderes Platformunun Latmos Heraklia’sı üstüne bir söyleşisine katıldım. Ne güzel ki Kültür Bakanlığı ve Muğla Valiliğinin desteğiyle Latmos Heraklia’sında kazılar başlamış. Kazı başkanı Doç. Dr. Zeliha Gider Büyüközer, 3 ay gibi kısa bir sürede yapılanları anlattı. Dinlemek çok keyifliydi. İşini şevkle yapan kişiler bir araya gelince neler yapılabildiğinin kanıtı oldular. İşini aşkla, istekle yapanlara selam olsun…